به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

اصحاب و دشمنان امام حسین (ع) در آیینه قرآن چه جایگاهی دارند؟

تاریخ انتشار: ۱۹ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۴۲۸۲۵۸

ماجرای امام حسین علیه‌السلام و قیام آن حضرت از مهم‌ترین رویداد‌های تاریخ صدر اسلام و بلکه تاریخ بشریت است؛ نشان به اینکه امام به اذن خدا قیامی کرد که آموزه‌های آن تا قیامت تداوم دارد و هر ساله ابعادی از معارف آسمانی آن برای پاک‌طینتان نمایان می‌شود. از این جهت غیر ممکن است که خداوند رویداد‌های انبیای خود را در قرآن بیاورد، اما به چنین رویداد‌های مهمی اشاره نکند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وقتی با این منظر به آیات قرآن نگاه می‌اندازیم، چیزی جز دعوت قرآن به عترت نمی‌بینیم و بلکه تمام رویداد‌های تاریخ انبیاء را از زاویه‌نگاه رفتار صحیح در قبال اهل بیت وحی ارزیابی می‌کنیم؛ چه آنجا که خداوند ماجرای نوح نبی و کشتی نجات ایشان را نقل می‌کند و عملاً مؤمنان را دعوت به کشتی نجات اهل بیت وحی می‌کند ۱، چه آنجا که ماجرای موسی علیه‌السلام را قصه می‌کند و مشابه آن را در امت پیامبر صلی الله علیه و آله قرار می‌دهد. در هر صورت با همین زاویه‌نگاه و منظر، تمام آموزه‌های رسولان درگاه خویش را متصل به عترت می‌کند و احادیث هم در این باره به وفور در منابع یافت می‌شود.

 با این نوع نگاه در شماره‌های قبل به موضوع «جایگاه اصحاب و دشمنان امام حسین (ع) در آیینه قرآن» منطبق بر آیاتی از سورۀ انفال و آل‌عمران پرداختیم. این آیات از آیۀ ۲۴ سورۀ انفال آغاز می‌شود، آنجا که فرمود «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ ...»؛ یعنی «اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، چون خدا و پیامبر، شما را به چیزى فرا خواندند که به شما حیات می‌بخشد، آنان را اجابت کنید.» مطرح شد که امام حسین علیه‌السلام در جایگاه ولیّ خدا و خلیفۀ رسول الله صلی الله علیه و آله، در سال ۶۰ و ۶۱ هجری ندای نصرت سر دادند؛ آنان که استجابت کردند، به حیات طیبه در بهشت‌های دست یافتند، اما آن‌ها که اجابت نکردند، طبق ادامه آیه و آیات بعد «خداوند بین آن‌ها و قلبشان حائل شد و نور فهم‌شان گرفته و قلبشان سراسر قساوت شد»، «دچار فتنۀ دشمنان و فتنۀ مال و فرزندان شدند» و در انتها «به امام خیانت کردند».

اما در آیۀ ۲۹ خداوند در قالب راهکاری می‌فرماید «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ»؛ یعنی «اى اهل ایمان، اگر [نسبت به آن خطرات و فتنه‌هایی که گفتیم و اجابت دعوت خدا]تقوای الهی را پیشه کنید، براى شما [ بینایى و بصیرتى ویژه]براى تشخیص حق از باطل قرار می‌دهد، و گناهانتان را محو می‌کند و شما را می‌‏آمرزد؛ و خدا داراى فضل بزرگ است.»

وقتی با این زاویه‌نگاه به ماجرای قیام امام حسین علیه‌السلام نگاه می‌کنیم، شاهد این خواهیم بود افرادی که توبه کردند و به سپاه امام پیوستند، مشمول این آیه شدند. در اوج این افراد، حرّ بن یزید ریاحی بود. او زمانی که به خود آمد و خود را به واسطۀ مقابله با امام و عدم اجابت دعوت ایشان میان بهشت و جهنم حس کرد، خداوند نوری به وی عطا کرد تا حق را از باطل تشخیص دهد و به تعبیر آیۀ ۲۹ انفال، فرقان برای او قرار داد. سپس به درگاه امام آمد و ایشان را واسطۀ توبه بین خود و خداوند قرار داد.

به این جهت به سرعت فراز‌های بعدی محقق شد، به این صورت که خداوند ابتدا «یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»؛ یعنی بر تمام گناهان و خطا‌های حرّ سرپوش گذاشت و در وهلۀ بعد «یَغْفِرْ لَکُمْ» واقع شد؛ یعنی نقص‌های وی ترمیم شد. او احساس کرد یک دستی نورانی وجودش را اصلاح و ترمیم می‌کند تا به‌سوی آسمان اوج بگیرد؛ چرا که تا ترمیم نباشد، ارتفاع گرفتن معنا ندارد. این قاعده نه تنها بر حرّ واقع شد بلکه ۳۲ روز کاروان حسینی از این جنس بود. از این جهت است که خداوند در ادامه فرمود «وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظیمِ»؛ این جمله یعنی مجموعه‌ای از فرقان، سرپوشی بر خطاها، ترمیم نقص‌ها و خطا‌ها و بعد اکتفا نکردن به این موضوع و بلکه ارتفاع دادن انسان تا رسیدن به درجات عالی در آسمان‌ها؛ یعنی انسانِ در قعر جهنم را رساندن به اوج آسمان‌ها و اعلی علیین آن هم در مدت بسیار اندک. 

منبع: تسنیم

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: دشمنان امام حسین ع علیه السلام امام حسین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۴۲۸۲۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)

پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامه‌های قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.

قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسی‌الرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمی‌ترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرن‌ها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژه‌ای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقف‌های متعدد داشتند. یکی از این وقف‌ها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف  و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بال‌های ملائک تا آسمان می‌رود.

سنتی که از آغاز بود

قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیده‌ای است که در مزارات سرزمین‌های اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکل‌گیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسی‌الرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت می‌کردند. ابن‌بابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان می‌نویسد: «مسافری از ری که نامه‌ای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».

قرآن‌های موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمی‌ترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابی‌الحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقف‌نامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته می‌شود  با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آن‌ها نیز اندیشه می‌شده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمی‌ترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم  مطهر به گزارش فضل‌االله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».

با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی می‌رسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده‌ و در پایین پای حضرت اجرا می‌شده‌ و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شده‌است. جز این می‌توان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامه‌های دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام می‌شده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.

دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر

دیگر خبری که از قرن نهم می‌تواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته می‌شود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته می‌شود وجود این رواق و نامش نشان‌دهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیده‌اند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیت‌المغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهده‌دار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقف‌نامه‌هایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد می‌توان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته می‌شود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادم‌باشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت می‌کردند. براساس این وقف‌نامه‌ها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه می‌پرداختند. شرح این وقف‌نامه‌ها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.

آزاده خلیلی